دیدگاه ها نسبت به همسر (بخش اول)

چکیده: ازدواج و انتخاب همسر، یکی از مهم ترین مراحل در زندگی هر فردی است. برخی پس از انتخاب و شروع زندگی از انتخاب خویش پشیمان می شوند و برخی دیگر اینگونه نیستند. با ما همراه باشید تا با دیدگاه های مختلف و راه درمان ایده آل نگری آشنا شوید. 

 تعداد کلمات  940 / تخمین زمان مطالعه 5 دقیقه

یکی از مشکلات بسیاری زوج ها، به ویژه در آغاز ازدواج نگاه قطعی، ایده آلی و رویایی به جای نگاه واقع نگری به همسر است (بونسی و بهرامی، ۱۳۸۸). درک درست پدیده ها از جمله همسر و امور زندگی زناشویی شرط سلامت روانی و روابط رضایت بخش است. پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) از خدا می خواهد که پدیده ها آنچنان که واقعیت آن است به او بشناساند (کلینی، ۱۴۰۷، ج۷، ص۴۱۴). بنابراین، درک درست از همسر و واقعیت انسانی او، امری کلیدی در زوج درمانی اسلامی است.
در این بخش به برخی از مهم ترین واقعیت های زندگی زناشویی می پردازیم. یک اصل مهم که لازم است زوجین به آن بینش پیدا کنند این است که همه انسان ها، مگر تعداد بسیار اندکی از انبیا و اولیای الهی دچار رفتارهای اشتباه می شوند (شیروانی، ۱۳۸۵، ص۶۰۹). نگاه ایده آلی و مطلق گرایانه به خویش و همسر، زوجین را از واقعیت های زندگی دور می کند. به آنان تأکید می شود که خویش را مبرا و پاک ندانند و از خودستایی بپرهیزند. هر فرد خود به خوبی می داند که عیوب پنهان و آشکاری دارد، هرچند مکانیزم های توجیهی او را غافل می کند (قیامت، ۱۴ و ۱۵). درمانگر برای زوجین روشن کند که همسر مانند سایر مردم ضعف و مشکلاتی دارد و این امری عادی است. مهم این است که ما به اشتباه های خود پی ببریم و درصدد رفع آن باشیم. در بسیاری موارد، هر یک از زوجین انگشت اتهام را به سمت همسر نشانه می رود. در این حال، از او می پرسیم که آیا تو تفصیری در روابط نداری؟ معمولا زوج ها اشتباه خویش را نیز می پذیرند؛ در غیر این صورت، به او می گوییم: یا تو معصوم هستی؟ این روش می تواند برای شکستن دفاع زوج ها سودمند باشد.
نوع دیگری از مطلق نگری، نگاه کمال گرایانه به زناشویی است، حال آنکه همه ابعاد زندگی از جمله ازدواج نیز همراه با ناکامی ها و مشکلات است. الیس (۱۳۷۵) به تصورات نادرست از ازدواج اشاره کرده است. در درمان لازم است زوج ها این واقعیت را بفهمند که برخی توقعات از همسر، ممکن است برای همیشه ناکام بماند. یک فن این است که به زوجین یادآور شویم که تنها خداوند پاک و منزه است. از تسبیح و تنزیه خدا در رکوع و سجده درس بگیرند که تنها ساحت او کامل و بی عیب است. استفاده از ذکر سبحان الله، می تواند زوجین را در این راستا کمک کند.

آموزه های اسلامی در پی ترویج دیدگاه هایی در مردان هستند که بر رفتار آنان با همسرانشان بسیار تاثیر می گذارند.

توجه به لطافت های روانی و عاطفی زنان است. حضرت علی (علیه السلام) فرمود: «زن ریحانه است و قهرمان نیست، (کلینی، ۱۴۰۷، ج۵، ص۵۱۰). ریحانه، به نوعی لطافت و ظرافت اشاره دارد؛ چنان که در وصف فرزند دختر آمده است: دختر ریحانه ای است که آن را می بویی (همان، ج ۶، ص۵). این واژه به معنای هر سبزی خوش بو آمده است (کتاب لغة العین). پیامبر (صلی الله علیه و آله) نیز فرمود: آیا زن جز گیاه خوشبویی است که همسرش او را می بوید؟ (ابن بابویه، ۱۴۱۳، ج ۲، ص ۱۱۳).
این واژه به لطافت روحی و جنبه زیبایی زنان اشاره دارد. در برابر، قهرمان که به معنای مدیر، وکیل و محافظ آمده، از زن نفی شده است. مرد نباید از زن انتظار سخت رویی و روحیه مردانه داشته باشد. افزون بر این، واکنش روانی و رفتاری ناهماهنگ با روحیه زن، به او آسیب می رساند. در هر وضعیتی، لازم است که مرد ظرافت، حساسیت و آسیب پذیری روانی زن را در نظر گیرد. همسر، تنها فردی است که مرد با او رابطه عاطفی و بدنی بسیار صمیمی دارد و از این رو، باید از هر رفتاری که متناسب با این حال نیست، بپرهیزد. عبارات زیر از معصومان، به همین واقعیت اشاره دارند: «همسر شما باعث نشاط شماست؛ هر کس ازدواج کرد نباید زن خود را ضایع کند (حر عاملی، ۱۴۱۲، ج ۵، ص ۶۱). هدف این مداخله شناختی، اصلاح نگرش مردان نسبت به طبیعت زن است. اولیای دین اسلام با نمونه ها و تشبیهات مختلف به دنبال اصلاح نگاه مردان به زن بودند. ریحانه به معنای کل خوشبو یا تعبیر به چیزی که برای افراد نشاط و شادی می آورد، نگاه نامنعطف و انتظارات سخت را از زن تعدیل می کند. به نظر می رسد از ابزارهای مؤثر برای آرام سازی مردان و کاستن تندی و خشونت آنان، همین جملات و نمونه ها است. مشکل مردان خشن، خودمحوری در بعد شناختی و عاطفی است. بیان روحیات و ویژگی های روانی زن می تواند نفوذی در هر دو بعد باشد. این تاثیر در شیوه های مقابله با خشونت خانگی نسبت به زن، با استفاده از سخنان اهل بیت به بیان شده است (سالاری فر، ۱۳۸۹).

توجه دادن مرد به ضعیف بودن زن از برخی جنبه های روانی و جسمانی در مقایسه با مرد است. در روایات معصومان (علیهم السلام) آمده است: «از خدا بترسید درباره دو ضعیف: یتیمان و زنان... (کلینی، ۱۴۱۲، ج۵، ص۵۱۱)؛ «بهترین شما کسی است که با خانواده اش بهتر رفتار کند» (مجلسی، ۱۹۸۳، ج۱۰۰، ص ۲۲۴). درباره ضعف جسمانی زنان در مقایسه با مردان همین شاهد کافی است که در همه دنیای ورزش های زنان و مردان جداگانه برگزار می شود و در هیچ فرهنگی، مردم به دنبال رقابت جسمانی زن و مرد باهم نیستند. در تاریخ بشر، همیشه جنگ ها و مسئولیت های سخت اجتماعی بر عهده مردان بوده است. در زوج درمانی کوشش می شود که مرد را متوجه این امر طبیعی کنیم تا با ملایمت و به دور از تندی، اجبار و آزار بدنی با همسرش رفتار کند.